Kuruluş ve Gelişim
Prof. Dr. Orhan Arıoğul’un kaleminden
Genel Cerrahi alanı günümüzde uygulayıcıları tarafından dahi güç tanımlanır durumdadır. Genel Cerrahi uzmanlığı kapsamının ne olduğuna ilişkin tanımlamaya Amerikan Cerrahlar Derneği’nin 1980’li yıllarda çıkardığı kılavuz kitapçık bir miktar açıklık getirmişti. O dönemde Amerikan Cerrahlar Derneği Yeterlik Kurulu, genel cerrahi için 7 özgül alanda kapsamlı bilgi sahibi olunmasını gerekli görmüştü. Bunlar sindirim borusu, karın hastalıkları, meme, baş boyun, çevresel damar sistemi, iç salgı sistemi ve travma idi. Genel cerrah olacak kişinin ayrıca kardiyo-torasik, jinekolojik, nörolojik, ortopedik, plastik, pediatrik ve ürolojik cerrahinin sık rastlanan sorunlarının çözümünde yeteri genişlik ve derinlikte bilgi, bir miktar da deneyim sahibi olması şartı aranmıştı.
Bu tanımlama çok geniş kapsamlıdır, idealdir. Ama biraz da hayaldir. Bugün artık her birinin kendi yeterlik kurulları oluşmuş bu alanların tümünde teknik yetkinliğe sahip bir cerrah aramak beyhudedir. Bu türün nesli tükenmiştir. Ama genel cerrah yetiştirirken bu ideale yaklaşmak hedeflenmektedir. Ayrıca bazı alanlar hala genel cerrahinin uygulama alanı içinde durmaktadır. Bunlar gastrointestinal cerrahi, karın duvarı cerrahisi, meme cerrahisi, endokrin cerrahi ve travma cerrahisinin büyük bölümüdür. Bu alanlar, şok, yara iyileşmesi, sepsis, beslenme, sıvı elektrolit dengesi ve organ yetmezlikleri gibi genel cerrahinin ortak sorunlarının çözümünde donanımlı olmayı gerektirmektedir. O halde, Amerikan Cerrahlar Derneği’nin bir zamanlar açıkladığı gibi, tüm cerrahi dallar için gerekli temel bilgileri kapsayan, Genel Cerrahi denen bilgiler bütününe gereksinim vardır. Böylesi bir temel bilgi bütünü, bilim dallarının gelişmesi için gerekli kabul edilmiştir. Bu ilke halen geçerlidir. Ancak, teknik anlamda, genel cerrahların ilgilerini ve tercihlerini sınırlı alanlarda yoğunlaştırdıkları da bir gerçektir. Bilim, günümüzde alt ilgi alanlarına ayrılmaktadır. Bilgi üretme sorumluluğunu taşıyan kişiler çalışmalarını artık genel ilgi alanlarından ziyade, bu alanları oluşturan disiplinlerden ancak birinde yoğunlaştırmak zorunda oldukları gerçeğiyle karşı karşıyadır.
İstanbul Tıp Fakültesi’nde HPB Cerrahi’nin şekillenmesinin izleri 61 Anayasasının 120. maddesine götürülebilir. Daha sonra üniversitelere “fazla özerklik” tanıdığı için kaldırılan bu madde uyarınca, o dönemde İç Hastalıkları Kürsüsü’nde değişik bölümler kurulmuştu. Kardiyoloji, Nefroloji, Hematoloji, Romatoloji, Endokrinoloji ve Gastroenterohepatoloji servisleri, özerk bilimsel birimler haline dönüşmüştü. Benzer şekilde, İç Hastalıkları’ndaki bölümlerin özerkliğinde olmasa da, Prof. Dr. Halit Ziya Konuralp’in başkanı olduğu 2. Cerrahi Kürsüsünde Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi, Damar Cerrahisi, Travma Cerrahisi, Batın Cerrahisi, Sinir Cerrahisi ve Genel Cerrahi ayrı servisler olarak çalışmakta idi. Kürsüye asistan kabul edilenler, bütün bu servislerde yeterli sürelerde çalıştıktan sonra uzman olmaktaydı.
Prof. Dr. Ali Uras ve Tıbbi-Cerrahi Toplantılar
Dönemin Genel Cerrahi Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ali Uras profesörlük çalışmalarından beri özel ilgi alanı olan portal hipertansiyon olguları için Gastro-entero-hepatoloji bölümü başkanı Prof. Dr. İlhan Ulagay ile bilimsel iş birliği içinde idi. Bu temaslarda her iki serviste rotasyonda olan asistanlar da bulunurlardı. 1970’li yıllarda tıbbi ve cerrahi tarafların kadrolarına eklenen kalıcı uzmanlarla birlikte başkanların kişisel iş birliğiyle yürütülen çalışmalar, giderek daha geniş katılımlı kurumsal toplantılara dönüştü. Cerrahiye sevki düşünülen HPB hastalarının görüşüldüğü, ameliyat edilenlerin de sonuçlarının sunulup tartışıldığı, kesintisiz olarak her pazartesi saat 12.30’da İç Hastalıkları Kliniği’nde yapılan bu tıbbi-cerrahi toplantılar, cerrahi ekibi zaman içinde zorunlu olarak tümüyle HPB alana yönlendirdi.
Prof.Dr.Ali Uras
Araştırma Merkezi
1980 sonrasında ise tıbbi- cerrahi ekip üyelerine deneysel tıp, patoloji ve anesteziyoloji anabilim dallarından üyelerin katılımıyla İstanbul Üniversitesi Hepatopankreatobiliyer Hastalıklar Uygulama ve Araştırma Merkezi kuruldu. Doğrudan rektörlüğe bağlı merkezin kurulmasındaki ana amaç bu alana yönelik mültidisipliner çalışmaları konuyla ilgili tüm birimleri bir araya getirerek daha üretken bir şekle sokmak, araştırmaların önünü açmaktı. Bu olanağı sağlamaya yönelik olarak da Merkez’in kendine özgü bütçesi vardı.
Karaciğer Safra Yolları Cerrahisi Birimi
İç Hastalıkları Anabilim Dalı’nda hepatoloji ve gastroenterolojinin giderek bağımsız servisler olarak çalışmaya başlamasına paralel olarak, Genel Cerrahi ’de Prof. Dr. Ali Uras’ın başkanı olduğu ve uzun zamandır aslında HPB cerrahi alanında çalışan servis, Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Karaciğer Safra Yolları Cerrahisi Birimi adını aldı. Servisin açılışı üniversite rektörü ve fakülte dekanının da hazır bulunduğu büyük bir katılımla gerçekleştirildi. HPB Cerrahi, Genel Cerrahi Anabilim Dalı’nda ilk özelleşen servis olarak gastrointestinal cerrahi, meme ve endokrin cerrahisi, periferik damar cerrahisi, travma ve acil cerrahi gibi farklı alanlarda çalışan diğer servislerin de kurumlaşmalarına önayak oldu. Daha sonra Prof. Dr. Ali Menteş’in öncülüğünde Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde, ardından da Ankara ve Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültelerinde HPB Cerrahi Birimleri kuruldu. İstanbul Tıp Fakültesi’ndekine benzer bir çalışma şekli İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde de uygulamaya konuldu.
İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesi, Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Karaciğer Safra Yolları Cerrahisi Birimi’nin açılışı (1989). Ortada, fakülte dekanı Prof. Dr. Korkmaz Altuğ ve önceki dekan Prof. Dr. Cemalettin Öner.
HPB Cerrahi Derneği
HPB Cerrahi Derneği, 1989 yılında, böylesi bir müktesebatın üzerine kuruldu. Dernek, daha sonra günümüze kadar kesintisiz olarak her iki yılda bir düzenleyeceği uluslararası katılımlı kongrelerinin ilkini 1993 yılında İstanbul’da düzenledi. Zaman içinde, daha geniş bir katılımın derneği uluslararası temsilde de güçlendireceği gerçeğinden yola çıkılarak, adının Türk HPB Cerrahi Derneği ne dönüştürülmesi için 1999 yılında başvuruldu ve bunun kabulü sonucu resmen ulusal dernek sıfatıyla yeni tüzel kişiliğine kavuştu.
Kongreler
1993 yılından itibaren düzenli olarak iki yılda bir düzenlenen kongrenin 16.’si 9-12 Kasım 2023’te Antalya’da yapılmıştır. Düzenlenen tüm kongrelere dünyanın çeşitli kurumlarından akademisyenler konuk konuşmacı olarak katkıda bulundular. Dernek, aynı şekilde yurtdışı kongrelerde de başarıyla temsil edildi. Arkadaşlarımız çabalarıyla uluslararası alanda bizleri tanıttılar, ilişkilerini geliştirdiler, Avrupa ve Dünya HPB derneklerinde idari görevler aldılar ve zamanın IHPBA Avrupa Bölümü Başkanı Prof. Dr. Basil Kekis’in de değerli katkılarıyla 2003 yılında yapılacak 5.Avrupa HPB kongresinin düzenlenmesini ülkemize kazandırdılar. Prof. Dr. Ali Emre’nin başkanlığında, yurtiçi ve yurtdışından büyük bir katılım ile başarıyla gerçekleştirilen bu kongrede, fiilen kurulmuş olan Avrupa HPB Cerrahi Derneği (E-HPBA) de resmi nitelik kazandı ve yeni yönetimi seçildi. Bugün Afrika kıtasının da temsilciliği ile genişleyen ve E-AHPBA ismi ile devam eden derneğin tarihçesi şu sözlerle sonlanmaktadır: “İstanbul’da, E-AHPBA’nın vizyonu, ruhu ve geleneği resmileşmiş ve geleceği güvenceye alınmıştır”. Bu tarihi gelişmenin İstanbul’a denk gelmesinde, Avrupa’da HPB cerrahiyi ilk ve düzenli örgütleyen ülkelerin başında gelmemizin kuşkusuz büyük payı bulunmaktadır. Avrupa derneğinin 2003 yılında, dünyayı temsil eden IHPBA’nın da 1994 yılında resmi nitelik kazandıkları düşünülürse, Türk HPB Cerrahi Derneği’nin gelişiminin ne denli zamanlı olduğu kolayca anlaşılacaktır.
Dergi
Üyelerin HPB cerrahi alanındaki çalışmaları önceleri Klinik ve Deneysel Cerrahi Dergisi bünyesinde değerlendirilmekteydi. Daha sonra Dernek bünyesinde kurulan Türk HPB Dergisi bu rolü 2005-2010 yılları arasında çıkardığı 19 sayı ile sürdürdü. 2010 yılından beri, üretilen bilimin de birleştirilmesi amacıyla bu faaliyet Türk Cerrahi Derneği’nin yayın organı olan Ulusal Cerrahi Dergisi çatısı altında devam etmektedir.
Kitap
2009 yılında Prof. Dr. Ali Emre’nin editörlüğü ve çeşitli disiplinlerde HPB alanında çalışmalar yapan 66 yazarın ortak emek ve deneyimlerini yansıtmaları ile “Hepatopankreatobiliyer Cerrahi” kitabı yayınlanmıştır.
Yukarıdaki gelişmelerden anlaşılacağı üzere, HPB Cerrahi Birimi yabancı bir modelin zorlaması ya da ona öykünülmesi ile değil, bir dönemin özgürlükçü Anayasa’sının Üniversite’ye yansıttığı özgür çalışma ortamında kurulmuş olan bir multidisipliner bilimsel anlayışın, 30 yıl içinde evrilip zenginleştirilmesi sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu iş birliği anlayışı geleceğe dönük bir mesajdır ve bu nedenle de bir mirastır. Bunun bir moral değer olarak kabul edilmesi, hatırlanması ve bir model olarak kullanılması, ortak çabaları çoğaltarak disiplini daha da güçlendirecektir. Bu gelişmenin bir sonucu olan Türk HPB Cerrahi Derneği, ülkemizde bu alana emek veren herkesi kapsayan bütünleştirici kimliğiyle ülkede HPB alanında çalışan herkesi içeren çalışmalar yapmaktadır. Derneğin üyesi olmanız, bu kimliği taşımanız ve bu kimlikle emeklerinizi birleştirmeniz gelecek için büyük önem taşımaktadır.
Güncel çalışmalar (Mayıs 2025)
Doç. Dr. Tufan Egeli, Prof. Dr. Mustafa Kerem, Prof. Dr. Kaya Sarıbeyoğlu
Derneğimiz faaliyetleri güncel projelerle de ilerlemektedir. Ülke çapında çok sayıda HPB cerrahının katılımıyla, 2019 yılında Prof. Dr. Osman Abbasoğlu’nun editörlüğünde “Karaciğer, Safra Yolları ve Pankreas Cerrahisi” kitabı yayınlanmıştır. Bu kitabın PDF formatına derneğimiz web sayfasında ücretsiz olarak yer verilmiş, ilgi duyan tüm meslektaşlarımızın erişimine sunulmuştur.
Ayrıca ilki 9 Ocak 2020’de İstanbul’da başlatılan “Online Ulusal Danışma Toplantıları”, 28 Ocak 2021’de Ankara ve 24 Kasım 2022’de İzmir ayaklarının da eklenmesi ile 2 hafta ara ile düzenli olarak kesintisiz sürdürülmektedir. Bu toplantılarda Türkiye çapında tüm merkezlerin olguları tartışılmakta ve tartışılan olguların sonuçlarına ilişkin geri bildirimlere de yer verilmektedir. Bu toplantılar tüm katılımcılar için önemli ölçüde bilimsel kazanımlar sağladığı gibi, olguların en doğru şekilde yönetilmesi için istişarelere de olanak sunmaktadır. Ortak görüş toplantılarının ilki Prof. Dr. Osman Abbasoğlu yönetiminde “Safra yolu yaralanmaları”, diğeri ise Prof. Dr. Gürkan Öztürk yönetiminde “Kist hidatik tedavisi” başlıklarında yapılmış ve ortak görüş belgeleri başlığında yayınlanmış ve literatüre de kazandırılmıştır.
17 Aralık 2021 tarihinde, yönetim kurulu kararı ile hayata geçen “Türk HPB Cerrahisi Okulu” ise ulusal HPB Cerrahi eğitiminde devrim niteliğinde çok önemli bir proje olmuştur. Online ve ücretsiz olarak erişime açık olan okul platformunda, koordinatörler tarafından belirlenen ve anatomiden başlayıp üst düzey HPB cerrahisini kapsayan ders programı konuları, ulusal ve uluslararası duayenler tarafından anlatılmaktadır. Okulun ders programı konularının tümünü tamamlayan katılımcılar, mezuniyet sınavına katılmaya hak kazanmakta ve başarılı olanlara derneğimiz tarafınca “Diploma” verilmektedir. Ayrıca sınavda derece yapan katılımcılara derneğimiz tarafınca HPB cerrahi kongresine katılım bursu ödülü verilmektedir. İlk mezuniyet sınavı 2 Eylül 2023’te yurt çapında başarıyla gerçekleştirilmiş ve mezunlara diplomaları 2023 Türk HPB cerrahisi kongresinde törenle verilmiştir. HPB cerrahisi okulu projesi, 2023 Haziran ayında Lyon’da gerçekleşen E-AHPBA kongresinde, Prof. Dr. Mustafa Kerem ve Prof. Dr. Kaya Sarıbeyoğlu tarafınca serbest bildiri olarak sunulmuş ve “en iyi bildiri” ödülü almaya hak kazanmıştır. Ayrıca bu ödül sonrası E-AHPBA yönetim kurulu bu projeyi, Türk HPB Cerrahi Derneği yönetiminde “Avrupa HPB Cerrahi Okulu” şeklinde hayata geçirmeye karar vermiştir. Bu amaçla E-AHPBA tarafınca derneğimize iş birliği çağrısı yapılmış ve koşullarda anlaşıldıktan sonra ortak çalışmalara başlanmıştır.
Derneğimizin Eğitim Kurulu'nun alt yapısını kurduğu, dünya çapında özgün ve çok değerli bir proje olarak kabul edilen “International HPB Surgery School” ilk dersine 20 Mayıs 2025 tarihinde başlayarak, resmen faaliyete geçmiştir.
Türk HPB Cerrahi Derneği’nin diğer önemli atılımlarından birisi de “HPB Radar Literatür Takip Bülteni” olmuştur. Prof. Dr. Kaya Sarıbeyoğlu’nun editörlüğünde Nisan 2022’de hayata geçen bültenin amacı, HPB cerrahi alanında uluslararası literatürdeki güncel ve çarpıcı makaleleri belirlemek, bu makalelerin Türkçe özetlerinin ve konuya ilişkin yorumlarının ulusal kapsamda HPB cerrahi alanında uzman tarafınca yapılmasını sağlamaktır. Bu pratik yaklaşım, HPB cerrahiye ilgi duyan uzmanların güncel literatüre hâkim olmalarını kolaylaştırmakta ve tecrübeli cerrahların makalelere ilişkin yorumlarını değerlendirme imkanı sunmaktadır. HPB Radar, 3 aylık periyodlarla faaliyetini sürdürmekte ve ilgiyle takip edilmektedir.
Derneğimiz bünyesinde, bilim ve araştırma faaliyetlerinin ülke çapında geliştirilmesi, üyelerin bu konuda desteklenmesi ve doğru yönlendirmeleri amacıyla, 16 Mart 2022 tarihli yönetim kurulu toplantısında “Bilim ve Araştırma Kurulu” oluşturulması kararlaştırılmıştır. Prof. Dr. Osman Abbasoğlu başkanlığında göreve başlayan kurul, “Çok merkezli çalışmalar yönergesi” düzenlemiş ve yayınlamıştır. Ulusal çok merkezli çalışmaların ilk örneği Gazi Üniversitesi önderliğinde yapılan “Chropant” çalışması olmuş, diğer çalışmalar için girişimlerde bulunulmuştur. Karaciğer ve pankreas cerrahi hastalıkları için ulusal büyük veri tabanı oluşturma faaliyetlerine başlanmıştır. Bu veri tabanları üzerinden çok merkezli daha çok çalışmanın hayata geçirilmesi beklenmektedir.
HPB cerrahisinin güncel pratikte önem arz eden konuları göz önüne alınarak, ülkemizin dört bir yanında, daha sık ve daha fazla katılımla bölgesel toplantılar gerçekleştirilmektedir. Yılda düzenli olarak 6 farklı şehirde bu toplantılar yapılmaktadır. Bu sayede, ülkemizin her bölgesinden üyelerle bilimsel ve sosyal birliktelik artmakta, derneğimiz güçlenmektedir.
"Birinci Türkiye-Azerbeycan HPB Toplantısı" 23-24 Şubat 2019'da Gence'de düzenlendi. Bu toplantının ikincisi 19 Kasım 2022, üçüncüsü ise 24 Aralık 2024'te yapıldı. Özellikle Azerbeycan Tıp Üniversitesi başta olmak üzere diğer Türk Devlet'lerinden gelen akademisyenler için bilimsel payşalım ve güçlü sosyal ilişkiler kurulmasına vesile oldu. Bunların sonucu ve meyvesi olarak 2021'de başlayan bölgesel dernek kurma çabamız gerçekleşmişti. Eylül 2024'te “Trans-Caspian HPB Surgery Association” resmi dernek olarak Azerbeycan Adelet Bakanlığı tarafından onaylandı. Türkiye, Azerbeycan, Gürcistan, Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan'tan temsilciler ilk yönetim kurulunu oluşturdu. Kuruluşunun hemen ardından, Trans-Caspian HPB Surgery Association’un ilk bilimsel toplantısı Aralık 2024 tarihinde, 3. Türkiye-Azerbaycan HPB Cerrahi Toplantısı kapsamında Bakü’de yapıldı. Toplantı'ya online olarak E-AHPBA Başkanı Prof. Dr. Marc Basselink ve Derneğin "Üyelik ve Genişleme Kurulu" Başkanı Prof. Giovanni Marchegiani katılmışlardır. Sayın Basselink açılış konuşmasında Trans-Hazar HPB Cerrahi Derneği'nin E-AHPBA ve IHBPA ailesinin yeni üyesi olduğunu ifade etti. Böylece "Trans-Caspian HPB Surgery Association" E-AHPBA'nın 22. Chapter'i oldu.
Derneğimizin önemli icraatlarından birisi de "Haftaya Ameliyatım Var" olmuştur. Ülke çapında HPB cerrahlarının birbirlerinden aktif şekilde öğrenmeleri ve tecrübelerin paylaşımı amacına dayanan bu projede sistem; dernek koordinatörlüğünde online web sayfası üzerinden ameliyatları için ev sahipliği yapmak isteyen ekibi ve ziyarette bulunmak isteyenleri planlı şekilde buluşturmaktadır. Bu proje sayesinde gerek ziyarete gidip ameliyatlara katılan, gerekse ev sahipliği yapan cerrahlar birbirlerinden pek çok şey öğrenebilmektedirler. 2024 yılından itibaren hayata geçen proje sayesinde çok sayıda üye bir araya gelme fırsatı bulmaktadır. Akıllı telefonlara indirilen uygulaması bulunması nedeniyle kullanımı oldukça kolaydır.
Öte yandan derneğimiz, bilgi ve teknoloji çağının getirisi olan sosyal medya ve internet üzerinden iletişim araçlarına uyum göstermiştir. Instagram, X ve YouTube’de derneğimizin resmi kanalları açılmıştır. Youtube abone sayımız 5000'i geçmiştir. Sosyal ve bilimsel paylaşımlar etkin şekilde bu kanallar yoluyla yapılmaktadır. Ayrıca derneğimiz web sitesi zenginleştirilmiş ve güncelleştirilmiştir.
Derneğimizin ulusal bazda, akademik gücü yüksek genç HPB cerrahların yetişmesi amacıyla başlattığı özgün ve çok kıymetli projelerden birisi de “Genç Akademisyen Okulu” dur. 19 Ekim 2024 tarihinde ilk ders ile çalışmalarını başlatan okul, Türkiye çapında genç akademisyen adayı cerrahlara, tecrübeli akademisyenlerden oluşan bir kadro ile alışılmadık derinlikte ve atölye formatında bir butik eğitim sunmaktadır. Bu okul Türkiye’nin dört bir yanından yaşları kırkın altında olan, karaciğer safra yolları ve pankreas cerrahisine gönül vermiş ve akademik kariyer yolculuklarında belirli bir aşamaya gelmiş 17 genç meslektaşımızın katıldığı özel bir eğitim programı olarak ilerlemektedir. Okulun programında bir akademisyenin hem öğrenirken hem de öğretirken ihtiyaç duyabileceği, ancak standart eğitim modellerinde yer almayan çeşitli konu başlıkları yer almaktadır. Dernek olarak burada amaç genç meslektaşlarımızı halihazırda devam eden akademik hayatlarında desteklemek, görev aldıkları kliniklerde danışılan insanlar olmalarına yardımcı olmak ve tabii ki bu genç meslektaşlarımızın derneğimize olan aidiyet duygularını güçlendirmektir.
Türk HPB Cerrahi Derneği gerçekleştirdiği tüm bu ulusal ve uluslararası atılımlara ek olarak, ülkemizin E_AHPBA’da etkin ve üst düzeyde temsilini hedeflemiş bu yönde aktif çalışmalarda bulunmuştur. Yönetim kurulunun girişimleri ve üyelerimizin desteğiyle Türkiye 2025 yılı itibariyle, E-AHPBA’da en çok üyesi olan ülke olmayı başarmış, 2029 uluslararası kongresi için aday gösterilen 3 ülke arasına girmiştir. Ayrıca dernek başkanımız Prof. Dr. Mustafa Kerem E-AHPBA “Nomination Committe” tarafından "Council" üyeliğine aday gösterilmiştir.
Derneğimizin finansal olarak daha güçlü olması ve bilhassa eğitim temelli projeleri, bursları ve diğer gelişmeleri kolaylıkla gerçekleştirebilmesi için, tamamen üyelerin gönüllülük esasına dayalı olarak 2024 yılı itibariyle “Bağış” sistemi yürürlüğe girmiştir. Bağışta bulunan üyelerin isimleri ve bağış miktarları, dernek web sayfamızda yer alan bağış sayfasında yer almaktadır.
